БIАЬСТЕ
Мел исбаьхьа хуьлу-кх, тIейогIушйерг бIаьсте а йолуш, схьагуш йолу ГIала. Цуьнан керла гIишлош, урамаш; дехьа – сквераш, сехьа – паркаш, ткъа йуккъехь – чухчареш…
Адамаш а ду хьуна тахана хаза, жима-воккха бен а воцуш. Йекхна го-кх церан йаххьаш, хIинцца вовшашна къинтIерадевлча санна, сакъерадаларца.
Цхьаболчарна, йуьртара йа геннара баьхкинчарна, тахана дуьххьара гина хIара хийцамаш. Царна шаьш кхечу дуьнен тIе девлча санна хета. Цецбуьйлу уьш, гIенах ду-те хIара йа баккъал ду-те, бохуш.
«Сан ГIала!» – мохь тоха дог догIу, доккхачу дозаллица, йуха, дуьнене а тоха лаьа мохь, хьайн чуьра аз мел долу, чIогIа:
«ХIей, гиний шуна тхан ГIала, тхан Соьлжа-ГIала, хIан, хезий шуна?!»
Йахь а ма йу хала, лулахошца йолу… Дика йахь, оьзда йахь. Царна ган а ма лаьа, гайта а царна вайн хьоме ГIала. Дукха хан-м ца йисна хьуна уьш, лулахой, Хьаьж-цIа санна, кхуза схьаэха. Зераташ а ма ца гина царна. Дерриге а некъаш ГIали чу догIуш хир ду, Дала мукъ лахь! Гур ду шуна! Дуьззина ши шо а ца кхаьчна-кх кхуьнан хIинца а, бер ду-кха хIара, бер, хабарш дийца Iемаш долу йа хьалхара гIулчаш йаха, зевне дела а доьлуш, хенаца дуьстича, дIайаьллачу хенаца, хIара гIуллакхаш долийчахьана цу кIанта, цхьа а тешаш а, йа тешар а воцуш. Хьажахьа, маьждиг… Маьждиг гиний шуна? ГIали йуккъехь момсарш ирхйахана лаьтташ долу. БIаьвнел лекха ду-кх иза, инзаре лекха, стиглан Iаьршашка хьалакхевдина момсарш а йолуш.
Кхузахь, ГIали йуккъехь, тахана къеггина хьаьжна болчу бовхачу маьлхан зIаьнаршлахь, ловзуш го кегий бераш, шайн къоначу наношна гонаха хьийзаш, даима цхьаъ хоьттуш, дуьйцуш, дийца гIерташ.
Ма зезагех тера ду-кх уьш, и бераш, цу сийначу бацалахь даьржина долчу, йа седарчех, стиглара седарчех тера, шайн лепарца, ловзаран шовкъаца. Цаьрга а хьоьжуш, хьуо даггара воьлуш хаало-кх хьуна, цхьа кийрара дуьйна схьа, дегI иэга а деш, цара лелочух самукъадолуш, инзаре, исбаьхьа хеташ цара лелориг, дийца гIертарг, дуьххьара царна гуш дерг, хьайн ойла цхьа а йисина, цу берашца цхьаьна.
Йуха, цIеххьана дIахьоду ойла, генна йуха, хьо жима хиллачу, винчу махка… Басарш ца къаьста-кх цигара, тахана кхузахь берашна гуш долу, ган йиш йолу басарш. Цхьа кIеззиг серлонан аса хаало-кх, бодаш дIа а тоьттуш, казахийн, гIиргIазойн гIум-аренашкахула, кондарш уьдучу, мохо хьийзочу ченахула дIагIерташ долу хьан ненан гIаларт, дагарца ватталуш волу хьо а волуш ги вихкина, доккхачу къорзачу корталица…
ТIак-тIак… тIак-тIак… тIак…
Болар.
ДIадоьду болар, хьуна уллехула, хьан IиндагIна тIехула а долий, боларан тулгIенан архь а хьаьрчаш хьох. ЭхI, хIара-м, цхьа ялсамани… Корта меллаша хьалаойбу ахь, цуьнан боларна тIаьхьа, хьан IиндагI цунна тIаьхьа хьала а нислуш, улле а долуш цунна.
–Зарина! Зари-и-на!..
Ас туьйхира-те и мохь?.. Ас тухуш санна-м… Суна мичара хаьа цуьнан цIе?.. Иза йуха хьожу, саца а соций, соьга хьожу…
Сан IиндагI меллаша дIашерша цунна хьалхара, йуьстаха а долуш. ЭхI… малх хьаьги-кх цунах, шен зIаьнарш а хьарчош цунах, цу йоIах…
Хаза йарий боху ахь? ХIан-хIа… Ца дуьйцу. Дийцалур ма дац. Тоьар ма дац дешнаш, басарш а дац тоьар, йа басарш эша а ма ца оьшу… Шадерриг а цхьана сийдолчу сизца гайта деза-кх, къоламаш а ца хьоькхуш.
Оф-ф! Ма кIордийна-кх и шун хеттарш…
Хьуо валахьа ГIали йуккъе, таханлерчу Соьлжа-ГIали йуккъе. Гур ду хьуна. Цкъа гича гIоле дац, даим и тилпо а ца йекош. Йитахьа и Паранци, Герман а йитахьа, Белги а…
Бакъ дуй и, бакъ дуй???
ХIаъ. Ду хьуна бакъ. Хьуна мел хезнарг – бакъ!
Йелало иза, бIаьргашца йелало, тай тоьхча санна долу Iаьржа цIоцкъамаш а довдош ирх, цIеххьана хиллачунна цецйолуш. Йуха, полла санна бетталун йовлакхан т1ам а сацош шина п1елгаца, лерган т1илдигна т1е а та1ийна, цхьа д1асатехкаш:
«Таккха, со йу-кх иза, Зарина», — бохуш санна.
Сан куьг айдинчохь дуьсу.
– Зарина, хьо тахана институтехь ма йацара?! – мохь хеза букъа тIехьа, суна тIехьара цу йоIе.
Со вухахьаьжира, шадоллу хаттарш цу хьажарца а дуьсуш. Иза цхьана хIуманна кхоссавала санна лаьттара, когабуьхьар а хIоьттина, цхьаъ ала гIаьттинчохь бага а йуьсуш. Ши бIаьрг а бара къоначу берзан санна къегина. Йуха, цу бIаьргийн кхоссар, стелахаьштигах: «Хьо вара хьуна хIинца кху йуккъех оьшуш верг», – бохуш санна. Шеца къовсаваллал кхерам ца хийтира-кх цунна соьгара и сан къоьжа шераш бахьанехь.
ЭхI, Iехаво бIаьстено, цуьнан цIе муьлххарг хиларх: Марха, Марьям, Макка, Раяна, Радима…
ЭхI, хьо бIаьсте! Даим а къона йу-кх хьо, къона…
Ибаев Руслан
Жима Атаг1а