Год истории-2024 год

УМАЛТ-ХЬАЬЖА (МАТА)

Келиев Умалт-Хьаьжа (Дала къайле цIинйойла цуьнан) Нажи-Йуьртан  кIоштарчу  Iалара  йуьртара ву. Келин доьзалехь вина а, ваьхна а ву иза. Цуьнан муридаша Мата олу цунах.

Накъшбандин  тIарикъатан шайх  а,  устаз  а ву иза.

Зандакъарчу  ГIеза-Хьаьжин  мурид  хилла  иза. Сесанарчу  Воккха-Хьаьжас  доладеш  хилла  цуьнан.  ГIеза-Хьаьже  аьлла  хилла  Воккха-Хьаьжас, ша дIавалахь, цуьнан доладеш хилалахь аьлла.

ГIеза-Хьаьжин  хьуьжарехь  дешна  Матас.  И чекхйаьккхича,  Дагестанерчу  гIарабевллачу  Iеламнехан хьуьжаршкахь дешийтина цуьнга. ГIеза-Хьаьжас, ша Макка дIавахале, шен муридашна билгавина хилла иза.

Умалт-Хьаьжа дIакхелхина 1883-чу шарахь. 66 шарахь ваьхна иза. Дуьне дIатесна, халбатахь хан йаьккхина хилла цо. Дийцарехь, гIодайукъ,  шина  куьйга  йуккъе  тарлуш,  йуткъа йолуш а, дегIана жима а хилла иза. ХьаьжцIа вахана  хилла Умалт, шеца дуккха  а  Iаларойх нах а эцна.

Ткъе итт шарахь  сов бусалба динан  Iилма хьехна  Умалт-Хьаьжас.  Цуьнца  дешна  хилла ДаьргIара  Испайха,  Къосум-Хьаьжа.  Иштта Зандакъара  Хьесамак-молла,  Iаларой-Эвлара Абзат-Хьаьжа, кхин а. Ша дIавала гергавахча, Абзат-Хьаьже кхайкха стаг вахийтина цо. Оцу заманахь Мескитахь имам хилла иза. Ша хир вац цо кхойкхург аьлла, ца вахана Абзат-Хьаьжа. ШолгIа ша  дIакхойкхуш  стаг  ваийтича, вахана  иза.  Дуккха  а  нах  хилла,  оцу  белхан теш хила лууш, гулбелла. Эццахь, шел тIаьхьа хIара  дашо  зIе  (накъшбандин  силсил)  Дала хьоьга луо боху шега, и схьа ца эцча вер вац хьо, аьлла Умалт-Хьаьжас.

Умалт-Хьаьжин муридаш бу Iаларойн йарташкахь.

Пхи кIант хилла цуьнан: Iумар, Iела, Мохьмад, ИбрахIим, Абубакар.

 Умалт-Хьаьжин  зерат  ду  Iаларахь.  Цуьнан ши  кIант:  Iумаррий,  Абубакаррий  ву  зерата  чохь  шайн  дена  улле  дIавоьллина.  Iумар Умалт-Хьаьжел хьалха дIаваьлла.  Iумар валарчу вирзина хилла. И дIаволла меттиг билгалйан хIинца  зерат долчу  гу  тIе ваьлла Хьаьжа. И  гу даима, «зумм» бохуш, бекаш хилла. Iумар дIавоьллича, бекачуьра сецна и. Цул тIаьхьа цхьа шо даьлча, Умалт-Хьаьжа а дIакхелхина.

Муридаша цуьнан коша тIехь зерат дина. Шен муридашна вирдаш тIедехкина цо. Дала и шайхаш, эвлайааш ларар лойла вайна!

 (Бешил-Ирзерчу  йуьртан маьждиган  имама  Хатуев Жабраила  дIайаздина  хIара  дийцар.  Дела  реза хуьлда цунна!)

М. Заурбеков